به گزارش سینماپرس؛ جشنواره فیلم سلامت به نظر می‌رسد پس از گذر از چند دوره همچنان از تعریف دقیق آثاری که می‌توانند در این قالب قرار بگیرند، توفیقی حاصل نکرده است.

چه فیلمی و با چه استانداردهایی می‌تواند به عنوان اثری در خدمت ارتقای سلامت جامعه قرار بگیرد. اگر استانداردهای دقیق فیلم‌های حوزه سلامت مشخص شوند آنگاه می‌توان برگزاری جشنواره‌ای با این عنوان را کاری مفید تلقی کرد. اساساً اغلب جشنواره‌های موضوعی فیلم با این ضعف یعنی شفاف نبودن نسبت آثار با موضوع دست و پنجه نرم می‌کنند.

هر فیلمی به صرف ورود به مسئله اعتیاد نمی‌تواند برای سلامت جامعه سودمند تلقی شود چراکه ممکن است به دلیل ضعف پشتوانه‌های کارشناسی با رویکردی مخرب و آسیب‌زا تولید شده باشد. ممکن است پیام یک فیلم درباره معضل اعتیاد برعکس عمل کرده و غیرمستقیم مخاطبان را به مصرف مواد مخدر ترغیب کند.

آموزش کجای ماجراست
بر این مبنا می‌توان گفت: برخی از آثاری که به جشنواره فیلم سلامت راه پیدا می‌کنند و بعضاً طی دو دوره اخیر جایزه هم می‌گیرند صرفاً یا در مرحله طرح موضوع متوقف مانده‌اند یا به شکلی حاشیه‌ای موضوع مورد نظر را مورد توجه قرار داده‌اند یا اینکه اساساً به شکلی غیراصولی به موضوع ورود داشته‌اند. از این جهت نه تنها این آثار به ارتقای سطح سلامت جامعه کمکی نمی‌کنند بلکه می‌توانند آسیب‌زا هم باشند.

به نظر می‌رسد اصلی‌ترین جنبه‌ای که می‌توان برای یک فیلم خوب و مناسب در حوزه سلامت در نظر گرفت جنبه آموزشی است. مرور چند اثر راه یافته به جشنواره امسال می‌تواند به درک موضوع کمک کند. به عنوان مثال در این دوره از جشنواره شاهد حضور فیلم «پشت دیوار سکوت» هستیم. این فیلم اگرچه به مسئله خون‌های آلوده وارداتی از فرانسه و مبتلا شدن جمعی از هموطنانمان به بیماری ایدز در دهه ۶۰ اختصاص دارد، اما به هیچ عنوان نمی‌توان برایش جنبه آموزشی متصور بود. فیلم جعفری جوزانی البته به لحاظ سیاسی هم در نشان دادن زوایای ظالمانه این پرونده موفق عمل نکرده است یا به عنوان مثال فیلم «خجالت نکش» تنها به این دلیل بی‌ربط که لابد مسئله بحران جمعیت را تخطئه کرده و مورد تمسخر قرار داده در جشنواره سلامت حضور دارد که البته عجیب هم نیست چراکه مسئله جمعیت از سوی وزارت بهداشت دولت فعلی هنوز به عنوان یک بحران جدی مورد توجه قرار نگرفته است برای همین اگر «خجالت نکش» از این دوره جشنواره سلامت جایزه هم گرفت نباید خیلی تعجب کرد. فیلم کامیون نیز با موضوع مهاجرت در جشنواره حاضر است. قاعدتاً موضوع مهاجرت را هم می‌توان به مسئله سلامت ربط داد، اما اینکه فیلم کامیون چه جنبه آموزشی‌ای در ارتقای سلامت مخاطب رقم می‌زند موضوع قابل تأملی است. به طور قطع فیلم دایره مینا ساخته داریوش مهرجویی که پیش از انقلاب اسلامی درباره موضوع انتقال خون ساخته شده را می‌توان اثری مثبت در حوزه سلامت قلمداد کرد که به ارتقا و حل موضوع انتقال خون و ضعف‌های آن در نظام پزشکی کشور کمک کرد، اما دایره مینا نزدیک به ۵۰ سال پیش ساخته شده است.

«هنوز آلیس» یک الگوی مناسب
درباره تولید فیلم با موضوع سلامت بازهم سینمای امریکا می‌تواند الگوی مناسبی تلقی شود. در هالیوود انبوهی از فیلم‌هایی را می‌توان مثال زد که با تمرکز بر موضوع یک بیماری ساخته شده و این آثار به دلیل غنای فنی و تکنیکی قابلیت و جنبه آموزشی زیادی برای مخاطب دارند. می‌توان به فیلم هنوز آلیس به نویسندگی و کارگردانی مشترک ریچارد گلتزر و واش وستمورلند اشاره کرد؛ یک فیلم که در ژانر درام محصول سال ۲۰۱۴ امریکا ساخته شده است. گلتزر در سال ۲۰۱۱ به بیماری نورون‌های حرکتی مبتلا می‌شود و حین ساخت فیلم از دنیا می‌رود و ادامه فیلم را همسرش واش وستمورلند ساخت. هنوز آلیس با استقبال نسبتاً خوب منتقدان و تماشاگران همراه بود. عمده تعریف‌ها و نکات مثبتی که منتقدان در نقدها به آن اشاره کردند مربوط به بازی خیره کننده جولین مور در نقش استاد دانشگاهی است که مبتلا به آلزایمر می‌شود و در نهایت هم جولین مور به خاطر بازی در این نقش توانست در اسکار هفتاد و هشتم جایزه بهترین بازیگر زن نقش اول زن را به خود اختصاص دهد. آلیس استاد زبان‌شناسی دانشگاه است که روزگار خوبی را پشت سر می‌گذارد و زندگی صادقانه‌ای دارد. او به مرور زمان متوجه تغییراتی در بدنش می‌شود از جمله اینکه بعضی از مسائل ساده را به راحتی فراموش می‌کند و مباحث درسی در سر کلاس یادش می‌رود. آلیس ابتدا چندان موضوع را جدی نمی‌گیرد، اما با تشدید این حالت به دکتر مراجعه می‌کند و بعد از انجام آزمایشات مشخص می‌شود که به نوعی بیماری آلزایمر بسیار خاص مبتلاست. آلیس که از شنیدن این خبر شوکه شده تمام تلاش خود را می‌کند که تسلیم این بیماری نشود، اما اوضاع سخت‌تر از چیزی پیش می‌رود که انتظارش را می‌کشیده است. این فیلم به شدت برای همه افرادی که به هر دلیل در معرض بیماری آلزایمر قرار دارند جنبه آموزشی دارد و اثری مفید برای سلامت جامعه مخاطبان محسوب می‌شود.

سینما و سلامت برای هم آورده دارند
در سینمای ایران آثار بسیار اندکی می‌توان یافت که مبتنی بر یک بیماری و دست و پنجه نرم کردن یک کاراکتر بیمار با آن بیماری مشخص ساخته شده باشد. خون بازی ساخته رخشان بنی‌اعتماد و شمعی در باد ساخته پوران درخشنده جزو معدود آثاری هستند که در این دسته جای می‌گیرند.

موضوع سلامت در سینمای ایران فارغ از استثنائات تا به حال در اولویت‌های درجه چندم سینماگران قرار داشته است یا به عبارت بهتر این موضوع بسیار کمرنگ در اولویت سینمای ایران بوده است.

شاید گزاف نباشد که بگوییم سینما و سلامت در ایران به دلیل نگاه تک بعدی و افراطی به سینما همواره مقابل هم بوده‌اند. سینما در ایران همواره به طرزی افراطی ابزاری سیاسی تلقی شده و حتی آثار اجتماعی سینمای ایران هم اغلب با اهداف و گرایش‌های سیاسی ساخته شده‌اند. خیلی از فیلمسازان ایرانی فیلم نمی‌سازند تا با مخاطب تجربه‌ای جالب و جذاب درباره زندگی را به اشتراک بگذارند و فیلم می‌سازند تا صرفاً توانمندی‌های تکنیکی خود را در قالب تئوری هنر برای هنر به رخ بکشند و از دل آن راهی به جشنواره‌های خارجی بیابند.

اینکه سینمای ایران سلامتی‌اش را به دست بیاورد اتفاق خوبی است. اینکه در سینمای ایران به این امر توجه داده شود که اساساً سینما در قبال سلامت جامعه مسئول است موضوع مبارکی است. اینکه سینماگر ایرانی بداند که در سینما ژانرهای زیادی وجود دارد و می‌توان برای مثال به نفع سلامت جامعه هم فیلم ساخت، خبر خوبی تلقی می‌شود. آنچه درباره موضوع سلامت در سینما حائز اهمیت به نظر می‌رسد این است که این آثار اگر به طرزی متعهدانه و مسئولانه و با اهداف آموزشی تولید شوند و در عین حال استانداردهای فنی و تکنیکی سینما را هم رعایت کنند تا حدود زیادی می‌توان به قوام سینما و سلامت در جامعه با نگاهی امیدوارانه‌تر نگریست چراکه هر دوی این مقولات یعنی سینما و سلامت می‌توانند برای هم آورده داشته باشند.

* روزنامه جوان